Namenloses Priestergrab auf dem Kommunalfriedhof Piła –

Identifizierung der Grabstätte von Pfarrer Franz Westpfahl

Karol Kubicki       Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego       Jana Pawła II w Krakowie – doktorant       Seitenreichweite: 195-208       DOI:10.69553/rs.2023.11-09

Zusammenfassung Auf dem städtischen Friedhof von Piła in der Motylewska-Straße gibt es ein nicht identifiziertes Grab mit einer Inschrift, die besagt, dass dort ein Priester begraben ist. Auf einer relativ jungen Nekropole, die erst 1964 angelegt wurde, sind nicht identifizierte Gräber selten, weshalb die Existenz eines anonymen Grabes, in dem sich die Überreste eines Geistlichen befinden, umso überraschender ist. Durch eine Recherche in den Unterlagen der städtischen Friedhofsverwaltung in Piła und in den Archiven des Rathauses von Piła konnte zweifelsfrei festgestellt werden, dass es sich bei dem fraglichen Grab um die Grabstätte von Pater Franz Westpfahl handelt, einem Priester der Prälatur Piła, der im September 1931 verstarb und auf dem inzwischen aufgelösten Friedhof an der Wojska Polskiego-Allee in Piła beigesetzt wurde. Bei der Auflösung dieser Nekropole wurden seine sterblichen Überreste im März 1976 exhumiert und auf dem neuen Friedhof an der Motylewska-Straße in einem nicht gekennzeichneten Grab beigesetzt.       Schlüsselwörter Piła, Prälatur Piła, Franz Westpfahl, Kleriker der Prälatur Piła, begraben auf dem Friedhof von Piła       Literaturverzeichnis 1. Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie. Akta Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie, sygn. A. Sem. 2, Liber alumnorum Seminarii Arch. Gn. 1848–1922. 2. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Akta parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jana Ewangelisty i św. Jana Chrzciciela w Pile, sygn. 33. Księga zgonów 1925–1942. 3. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej w Róży Wielkiej, sygn. 3. Księga chrztów 1886–1946. 4. Archiwum Państwowe w Poznaniu. Akta miasta Poznania, sygn. 15242. Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931. 5. Archiwum Urzędu Miasta w Pile. Sygn. 93/16. Zarządzenia Prezydenta Miasta Piły 21 listopada 2005–30 grudnia 2005. 6. Adreßbuch der Stadt Schneidemühl 1931. 7. Apostolische Administratur Schneidemühl 1927. Schneidemühl, [1927]. 8. Biuro Administracji Cmentarza Komunalnego w Pile. Ewidencja zmarłych pochowanych na cmentarzu. T. 2: 1973–1979. 9. Die Apostolische Administratur Schneidemühl. Ein Buch für das katholische Volk, hrsg. von Franz Westpfahl. Schneidemühl: Verlag des Johannesboten, 1928. 10. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesis Gnesnensis pro anno Domini 1915. Gnesnae: J.B. Lange, 1914. 11. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesis Gnesnensis pro anno Domini 1916. Gnesnae: J.B. Lange, 1915. 12. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesis Posnaniensis pro anno Domini bissextili 1912. Posnaniae: Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha, 1912. 13. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesis Posnaniensis pro anno Domini 1915. Posnaniae: Praca, 1915. 14. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesis Posnaniensis pro anno Domini 1919. Posnaniae: Praca, 1919. 15. Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioec. Gnesnensis et Posnaniensis pro anno Domini 1922. Posnaniae: Unionis Juventutis Polonicae, 1922. 16. „Elżbietanki”. W: Leksykon zakonów i instytutów życia konsekrowanego w Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej, red. Tadeusz Ceynowa, 177–184. Koszalin–Radom: Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, 2016. 17. Fijałkowski, Marek. „Pozostały tylko drzewa… Historia kościoła katolickiego św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Pile”. Rocznik Skrzatuski 10 (2022): 139–164. 18. Fijałkowski, Marek, Jarosław Wąsowicz. „Życie gospodarcze Piły w latach 1945–2000”. W: Zarys dziejów Piły w latach 1945–2000, red. Marek Fijałkowski, 114–149. Poznań–Piła: Expansja Advertising, Gmina Piła, 2013. 19. Fitych, Tadeusz. Ks. Gerhard Hirschfelder a kąciki szensztackie na Śląsku. Kudowa-Zdrój–Czermna: wydawca nieznany, 2021. Dostęp 29.12.2022. https://digital.fides.org.pl/dlibra/publication/4265/edition/4025/content. 20. „Franciszek Westphal”. Dostęp 22.12.2022. http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=6275. 21. „Franz Westpfahl”. Dostęp 29.12.2022. https://www.pacelli-edition.de/en/short-biography.html?idno=2193. 22. Freie Prälatur Schneidemühl 1932. Schneidemühl, [1932]. 23. „Historia powstania i działalności Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Tucznie”. Dostęp 2.01.2023. https://wnmptuczno.pl/historia-powstania-w-tucznie. 24. Jędraszewski, Wojciech. Tryptyk wielkopolski. Spis parafii i miejscowości wieku XIX. T. 2: Archidiecezja poznańska. Gniezno: Wydawnictwo Wimar, 2009. 25. Krajna-Wielatowski, Andrzej. Ziemia złotowska. Poznań: Księgarnia Szkolna, 1928. 26. Königliches Gymnasium mit Realgymnasium zu Thorn. Bericht über das Schuljahr Ostern 1910 bis Ostern 1911. Thorn: C. Dombrowski, 1911. 27. Księża społecznicy w Wielkopolsce 1894–1919. Słownik biograficzny. T. 4: Ś–Ż, red. Leszek Wilczyński, Hieronim Szatkowski. Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, 2009. 28. Kurpisz, Leonard. Kronika kościołów chodzieskich. Chodzież: nakładem autora, 1933. 29. Łęska-Oleszak, Tomira. „Planowanie i rozwój urbanistyczny miasta Piły w latach 1945–2000”. W: Zarys dziejów Piły w latach 1945–2000, red. Marek Fijałkowski, 90–113. Poznań–Piła: Expansja Advertising, Gmina Piła, 2013. 30. Mausolf, Hans. „Grenzland – Volkshochschule Marienbuchen”. Rundbrief der Priester der Freien Prälatur Schneidemühl in der Grenzmark Posen-Westpreußen Ostern (1965): 10–14. 31. Mertens, Johannes. Historia Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety 1842–1992. T. 2. Tłum. Elżbieta Haase-Nowocień. Rzym–Warszawa: Zarząd Generalny Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, Oficyna Wydawniczo–Poligraficzna Adam, 2021. 32. „Personalia”. Kościelny Dziennik Urzędowy dla Archidyecezyi Gnieźnieńskiej i Poznańskiej 29, 12 (1914): 62. 33. „Personalia”. Kościelny Dziennik Urzędowy dla Archidyecezyi Gnieźnieńskiej i Poznańskiej 30, 4 (1915): 33. 34. „Personalia”. Kościelny Dziennik Urzędowy dla Archidyecezyi Gnieźnieńskiej i Poznańskiej 33, 10 (1918): 71–72. 35. „Personalien”. Amtliche Bekanntmachungen der Freien Prälatur Schneidemühl 9 (1931): 99. 36. „Personalien”. Amtliche Bekanntmachungen der Apostolischen Administratur [Tütz] 41 (1926): 407. 37. Podlaszewska, Krystyna. Gimnazjum Toruńskie w latach 1817–1920, oprac. Magdalena Niedzielska. Toruń: Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2007. 38. Prejs, Roland. „Kapłani archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w szeregach duchowieństwa prałatury pilskiej”. W: Artem historicam aliis tradere. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Anzelma Weissa, red. Włodzimierz Bielak, Jarosław Marczewski, Tomasz Moskal, 265–282. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011. 39. Prejs, Roland. Kościół katolicki w Marchii Granicznej w latach 1920–1945. Od delegatury arcybiskupiej w Tucznie do prałatury pilskiej, (publikacja w druku). 40. Prejs, Roland. „Prałatura Pilska w świetle schematyzmu z 1940 r.”. Roczniki Teologiczne 55, 4 (2008): 31–48. 41. Prejs, Roland. „Sieć parafialna na pograniczu polsko-niemieckim w latach 1920–1945”. W: W przestrzeni słowa i czasu. Księga Jubileuszowa dla Księdza Profesora Jana Walkusza, red. Tomasz Moskal, Marcin Nabożny, 701–714. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2020. 42. Radunz, Martha. Geschichte der Freien Prälatur Schneidemühl. Tl. 1. Fulda: Heimatwerk der Priester und Gläubigen aus der Freien Prälatur Schneidemühl, b.d. 43. Rehbronn, Hubert. „Aus dem «Seelenbuch» der Stadt Tütz”. Deutsch Kroner und Schneidemühler Heimatbrief 8, 12 (1958): 11–12. 44. Schneidemühler Heimatstube in Cuxhaven. Aktenordner 12. Friedhöfe. 45. Seelenbuch der Stadt Tütz und der umliegenden Dörfer vom Ende des 17. Jahrhunderts bis zum Jahre 1741, hrsg. von Franz Westpfahl. Schneidemühl: Die Grenzwacht, 1932. 46. Szczepański, Mariusz. „Historia szkoły i kościoła w Małym Buczku”. Dostęp 29.12.2022. https://zlotowskie.pl/artykul/historia-szkoly-i-kosciola-w-malym-buczku/493227. 47. Szwarcenberg-Czerny, Kazimierz. „Moje wspomnienia z Piły 1928–1932”. Rocznik Pilski 1 (1959): 101–118. 48. Usurski, Maciej, Rafał Ruta, Robert Kulczyński. Piła na zdjęciach lotniczych 1914–1945. Piła: Maciej Usurski, 2015. 49. Wełnic, Mikołaj. Dzieje parafii kolegiackiej pw. św. Floriana w Chodzieży w latach 1918–2018. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2018. 50. Westpfahl, Hans. „Westpfahl, Franz”. W: Altpreußische Biographie. Bd. 3, hrsg. von Kurt Forstreuter, Fritz Gause (1073). Marburg/Lahn: N. G. Elwert Verlag, 1974. 51. „Wojciech (Adalbert) Lenz”. Dostęp 12.01.2022. http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=2468. 52. Zadarko, Krzysztof. „«In die alte Heimat» – o pielgrzymowaniu niemieckich katolików do byłej Wolnej Prałatury Pilskiej w relacjach «Johannesbote» (cz. I)”. Rocznik Skrzatuski 2 (2014): 37–52. 53. Zadarko, Krzysztof. „«In die alte Heimat» – o pielgrzymowaniu niemieckich katolików do byłej Wolnej Prałatury Pilskiej w relacjach «Johannesbote» (cz. II)”. Rocznik Skrzatuski 4 (2016): 79–104. 54. Zadarko, Krzysztof. „Duchowi przewodnicy niemieckich katolików w pielgrzymkach do Skrzatusza w relacjach „«Johannesbote»”. Rocznik Skrzatuski 5 (2017): 91–106. 55. „Zmarła Krystyna Michałek”. Dostęp 29.12.2022. https://www.asta24.pl/2021/03/15/zmarla-krystyna-michalek.