Die Residenz und der Unterricht des Primas von Polen,

Kardinal August Hlond, in der späteren Diözese

Koszalin-Kołobrzeg

Sebastian Kapuściński       wikariusz w parafii pw. Narodzenia NMP w Szczecinku       Seitenreichweite: 235-257       DOI:10.69553/rs.2023.11-12

Zusammenfassung Der Primas von Polen, Kardinal August Hlond, ist als eine herausragende Persönlichkeit in die Geschichte eingegangen. Ihm fiel die Rolle des Organisators der kirchlichen Strukturen im Nachkriegspolen zu, und zwar aufgrund besonderer päpstlicher Privilegien, die zuvor niemandem in der Kirche gewährt worden waren. In die Geschichte der späteren Diözese Koszalin-Kołobrzeg hat er sich nicht nur durch seine Entscheidungen, sondern auch durch seine Besuche in ihrem Gebiet eingeschrieben. Dieser Artikel enthält eine Beschreibung der Privilegien, den Verlauf der Begegnungen des Primas mit den „deutschen“ Vorstehern der früheren kirchlichen Strukturen, Informationen über die neuen Vorsteher der apostolischen Verwaltungen, die anstelle der früheren Einheiten geschaffen wurden, und den Verlauf der Besuche des Kardinals in Pokrzywnica, Kołobrzeg und Koszalin.       Schlüsselwörter Kardinal August Hlond, Primas von Polen, Wiedergewonnene Gebiete, Diözese Koszalin-Kołobrzeg, Organisation der Kirche, Vorpommern, Pokrzywnica, Kołobrzeg, Koszalin       Literaturverzeichnis 1. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Kronika parafii św. Józefa w Koszalinie 1945–1974. 2. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Kuria gorzowska 1945–1972. Parafia Rzymskokatolicka pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Kołobrzegu 1953–1956, sygn. 107. 3. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Kuria gorzowska 1945–1972. Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Józefa w Koszalinie 1945–1948, sygn. 112. 4. Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Antoni Wołek-Wacławski, Wspomnienia Duszpasterza w 25-lecie diecezji gorzowskiej. Przyczynek historii Kościoła w/w diecezji. Cz. 1. Człuchów, 1970. 5. Archiwum ks. Tadeusza Ceynowy. „Antoni Wołek-Wacławski”, biogram przygotowany do Słownika Polskich Teologów Katolickich. 6. Archiwum Państwowe w Szczecinie. Urząd Wojewódzki w Szczecinie 317. Sprawy wyznaniowe, sygn. 1295. Pełniący obowiązki Naczelnika Wydziału UWS Stefan Kosior do Ministerstwa Ziem Odzyskanych Departamentu Administracji Publicznej w Warszawie z dn. 8.11.1947 r. 7. Archiwum Państwowe w Szczecinie. Urząd Wojewódzki w Szczecinie 317. Sprawy wyznaniowe, sygn. 1295. Starosta Powiatowy Kołobrzeski Leonard Zarębski do UWS Wydział Społeczno-Polityczny z października 1947 r. 8. Archiwum Państwowe w Szczecinie. Urząd Wojewódzki w Szczecinie 317. Sprawy wyznaniowe, sygn. 1295. Starosta Powiatowy w Słupsku do UWS Wydział Społeczno-Polityczny z dn. 4.11.1947 r. 9. Archiwum Państwowe w Szczecinie. Urząd Wojewódzki w Szczecinie 317. UWS do Ministerstwa Ziem Odzyskanych Departament Administracji Publicznej w Warszawie z dn. 8.11.1947 r. 10. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. VI. Cz. 3. W sprawie przywilejów administratorów apostolskich dla Ziem Odzyskanych. 11. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. VI. Cz. 14. Wykaz przywilejów udzielonych biskupom polskim pod okupacją sowiecką przez papieża Piusa XII – z Watykanu 30 XI 1939. 12. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. V. Cz. 17. Ks. Antoni Thiel do J. Pietrzaka. 13. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. V. Cz. 23. Petycje polskich zakonów do Kurii biskupich w sprawie pracy na Ziemie Zachodnie. 14. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. VI. Cz. 15. Wykaz nadzwyczajnych uprawnień udzielonych kard. A. Hlondowi przez Stolicę Apostolską dnia 8 lipca 1945 r. 15. Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej w Pile. Acta Hlondiana. T. VI. Cz. 17. S. Kosiński SDB, Historyczna decyzja. W trzydziestolecie ustanowienia organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych przez kardynała Augusta Hlonda. 16. Bończa-Bystrzycki, Lech. Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w granicach diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (X–XX/XXI wiek). Koszalin: Wydawnictwo Lech Bończa-Bystrzycki, 2012. 17. Bończa-Bystrzycki, Lech. Ferdinand Piontek proboszcz parafii katolickiej św. Józefa w Koszalinie (1910–1921). Koszalin: Wydawnictwo by Lech Bończa-Bystrzycki, 2020. 18. Gasztold, Tadeusz, Hieronim Kroczyński, Hieronim Rybicki. Kołobrzeg. Zarys dziejów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1979. 19. Kardynał August Hlond (1881–1948). Salezjanin, Prymas Polski i Mąż Stanu, red. Jerzy Pietrzykowski, Jarosław Wąsowicz. Studia i Materiały Źródłowe t. 5 (Dębno: Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej, 2015). 20. Kosiński, Stanisław. „August Hlond 1926–1948”. W: Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i w Poznaniu. Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, red. Lenort Feliks, 319–370. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1982. 21. Kufel, Robert Romuald. „Bensch Teodor”. W: Robert Romuald Kufel, Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945–1956. T. 1: (A–G), 54–55. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2016. 22. Nitecki, Piotr. „Kominek Bolesław”. W: Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, 105. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1992. 23. Nitecki, Piotr. „Nowicki Edmund”. W: Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, 149. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1992. 24. Nitecki, Piotr. „Sapieha Adam Stefan”. W: Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, 184. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1992. 25. Nitecki, Piotr. „Wronka Andrzej”. W: Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, 229. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1992. 26. Pietrzak, Jerzy. „Działalność kard. Augusta Hlonda jako wysłannika papieskiego na ziemiach odzyskanych w 1945 r.”. Nasza Przeszłość 42 (1974): 195–249. 27. Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948. T. 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009. 28. Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948. T. 2. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009. 29. Prejs, Roland. „Hartz Franz”. W: Encyklopedia katolicka. T. 6 (kol. 579–580). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1993. 30. Raina, Peter. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989. T. 1. Poznań: W drodze, 1994. 31. Sitarz, Mirosław. „Administrator apostolski «ad nutum Sanctae Sedis»”. W: Mirosław Sitarz, Słownik prawa kanonicznego. (kol. 4). Warszawa: Pax, 2004. 32. SW. „Dataria”. W: Słownik Języka Polskiego, red. Witold Doroszewski. Dostęp 22.11.2020. https://sjp.pwn.pl/doroszewski/dataria;5419699.html. 33. Wejman, Grzegorz „Organizowanie struktur kościelnych na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1972”. W: Kościół katolicki w realiach władzy komunistycznej na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1989, red. Tadeusz Ceynowa, Paweł Knap. Szczecin: IPN Szczecin 2011: 23–50. 34. Wejman, Grzegorz. „Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956”. W: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. T. 1: 1945–1956, red. Michał Siedziako, Zbigniew Stanuch, Grzegorz Wejman, 39–57. Szczecin: IPN, 2016. 35. Wejman, Grzegorz. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1972. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007. 36. Wejman, Grzegorz. „Prymas August Hlond budowniczy polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej”. W: Doniosłe dziedzictwo. Sługa Boży, prymas August Hlond – duszpasterz i mąż stanu. Z dziejów parafii św. Ottona w Pyrzycach, red. Zbigniew Rakiej, 29–54. Pyrzyce–Szczecin: Wydawnictwo Archiwum Państwowe „Dokument”, 2015. 37. Wiązowski, Eugeniusz Grzegorz. „Kardynał August Hlond jako twórca podstaw administracji kościelnej na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 18, 1 (2012): 159–163. 38. „Wikariusz kapitulny”. Dostęp 22.11.2020. https://silesia.edu.pl/index.php/Wikariusz_kapitulny. 39. Wilczyński, Leszek. Dzieje archidiecezji poznańskiej XX wieku i na początku XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019. 40. Wilemska, Elżbieta. „Milik Karol”. W: Encyklopedia katolicka. T. 12 (kol. 1054–1055). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2008. 41. Włodkowski, Robert. „Zachodnia granica państwa a stosunki państwo–Kościół w latach 1945–1956 Doświadczenie szczecińskie”. W: Nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia: Ludzie – koncepcje – realizacja do 1989 roku, 629–647. Szczecin: IPN, 2013. 42. Zieliński, Zygmunt. Kościół w Polsce 1944–2002. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Polwen, 2002. 43. Żaryn, Jan. Kościół a władza w Polsce 1945–1950. Warszawa: DiG, 1997.